Koesteringspatina. Het is verreweg het mooiste woord dat ik tegenkwam bij de voorbereiding op dit blog. Zo noemt men de plek op bronzen beelden die gaat oplichten als deze vaak wordt aangeraakt door bijvoorbeeld pelgrims. Gabriel d’Annunzio, een van de hoofdpersonen van de opera Ritratto kreeg zo’n plek op zijn kostuum rond het kruis om zijn fallische obsessie vorm te geven.
Een levend kunstwerk
Gabriel d’Annunzio was lange tijd de minnaar van Luisa Casati, over wie Ritratto gaat. Luisa Casati, voluit Luisa Camillo Casati Stampa di Soncino, Marchese di Roma, was een puissant rijke vrouw in de eerste helft van de 20e eeuw. Invulling in haar leven vond zij door muze te zijn voor kunstenaars en van haar zelf een levend kunstwerk te maken. Dat betekende uitwandelen gaan met een in goud gekleurde bediende en twee luipaarden en zelf gekleed in niet meer dan een bontjas. Maar het betekende gelukkig ook dat ze een enorme schare aan kunstenaars de kans gaf werk te maken. Een levend kunstwerk is immers geen blijvende kunst. Geschilderde portretten wel.
Luisa Casati (Kees van Dongen) 
Luisa Casati (Romaine Brooks)
En zo komen onder meer de kunstenaars Léon Bakst, Man Ray, Cecil Beaton, Kees van Dongen en Romaine Brooks in haar leven. Zij legden haar vast in ruim 200 portretten. Maar ook mensen als Sergei Diaghilev en dus ook Gabriele d’Annunzio, de zeer gevierde dichter met vele verhoudingen, romances en affaires op zijn cv.
Fantasia en verita
Voor de opera Ritratto brachten componist Willem Jeths en librettist Frank Siera het leven van Luisa Casati samen tot een anderhalf durende opera, een zoektocht naar ‘fantasia e verita’ (fantasie en waarheid). Want wat is de waarde van kunst en vooral van levende kunst, als de wereld in brand lijkt te staan? De opera speelt zich af tijdens een feestavond; Luisa Casati was beroemd om haar extravagante feesten. En op het toneel heeft zich een dwarsdoorsnede uit de kunstenaars en minnaars verzameld waarmee Casati zich zo graag omringde: niet alleen Gabriele d’Annunzio maar ook Kees van Dongen, Man Ray, Jacop Epstein, Filippo Marinetti, Sergei Diaghilev en Romaine Brooks. Kunstenaars die elkaar in het echt nooit zo op een avond hebben ontmoet.
Koesteringspatina met rozenblaadjes
Jan Taminiau ontwierp de kostuums voor de opera. Prachtige creaties, bizar en met voor Gabriele d’Annunzio dus dat koesteringspatina rond zijn kruis. Er hangt daar ook een soort bakje waar dan weer heel schattig rozenblaadjes uit gestrooid kunnen worden.
Voor Romaine Brooks echter een ‘gewoon’ rokkostuum. Zij lijkt in de opera de enige te zijn die meer waarde hecht aan ‘verita’ dan aan ‘fantasia’.
Willem Jeths schreef toegankelijke maar wel heel intense muziek, met hier en daar citaten uit de muziekgeschiedenis bij wijze van herkenningspunten (zo komt onder meer Tristan & Isolde voorbij). En waar de belichting op het toneel heel sober is, speelt Jeths in de muziek voortdurend met kleur.
Interview Els de Graaff & Remco Roovers
Luister hieronder naar een interview dat Remco Roovers had met MUSICO-reizigster Els de Graaff die betrokken is bij de Nationale Opera Studio. Ritratto is speciaal geschreven voor de Nationale Opera Studio.
En hier nogmaals de link naar de podcast van Radio4 over de voorbereiding op deze opera.
https://www.nporadio4.nl/podcasts/making-an-opera
En tot slot uiteraard de link naar de streaming van deze opera. Deze streaming blijft beschikbaar zolang De Nationale Opera gesloten blijft in verband met het coronavirus.
